Spis treści
Czym jest Certyfikat Kompetencji Zawodowych?
Certyfikat Kompetencji Zawodowych (CKZ) to oficjalny dokument wydawany przez odpowiednie organy administracji państwowej (Instytut Transportu Samochodowego), który potwierdza, że jego posiadacz posiada niezbędne kwalifikacje oraz wiedzę do wykonywania działalności gospodarczej. Zakres kompetencji zawodowych, o jakie może ubiegać się kandydat obejmuje transport drogowy rzeczy oraz osób.
Dokument ten jest wymagany zgodnie z przepisami prawa europejskiego i krajowego, aby przedsiębiorca mógł legalnie prowadzić działalność transportową.
Certyfikat Kompetencji Zawodowych jest nie tylko formalnym wymogiem prawnym, ale również istotnym dokumentem zapewniającym, że przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie transportu drogowego posiadają odpowiednią wiedzę i umiejętności, co przyczynia się do bezpieczeństwa i efektywności tego sektora gospodarki.
Do czego jest potrzebny CKZ?
Certyfikat Kompetencji Zawodowych jest potrzebny przede wszystkim do uzyskania licencji spedycyjnej, krajowego zezwolenia na przewóz rzeczy, oraz wspólnotowej licencji na transport drogowy towaru.
Zgodnie z prawem ustanowionym przez Parlament Europejski w 2011 roku, przedsiębiorca musi wyznaczyć przynajmniej jedną osobę zarządzającą transportem posiadającą taki certyfikat, więc jest potrzebny do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie ruchu drogowego.
Kto musi posiadać Certyfikat Kompetencji Zawodowych Przewoźnika?
Posiadanie Certyfikatu Kompetencji w transporcie drogowym jest obligatoryjne dla właścicieli firm transportowych, którzy posiadają lub pragną uzyskać licencję transportową.
Certyfikatem Kompetencji Zawodowych Przewoźnika mogą również legitymować się pracownicy, którzy w swoich codziennych obowiązkach mają za zadanie podejmowanie decyzji dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstwa transportowego.
Oznacza to, że takie osoby np. zawierają umowy dotyczące organizacji przewozu oraz zakupu środków trwałych. Nie jest jednak powiedziane, że posiadanie CKZ u pracowników jest obowiązkowe. Posiadanie takiego certyfikatu przez pracowników może jednak znacząco podnieść ich kwalifikacje oraz wpłynąć na efektywność wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.
Certyfikat Kompetencji Zawodowych może posiadać każda osoba, która wiąże swoją przyszłość z transportem drogowym i chce poszerzyć zakres kompetencji zawodowych. Uzyskanie certyfikatu może być ważnym krokiem w karierze, umożliwiającym awans na stanowiska związane z zarządzaniem w firmach transportowych.
Certyfikat ten jest także atutem dla osób planujących założenie własnej firmy transportowej, ponieważ potwierdza ich profesjonalizm i przygotowanie do prowadzenia działalności w tej branży.
Obowiązek posiadania certyfikatu nie spoczywa na kierowcach. Wyjątek stanowi sytuacja (najczęściej w mniejszych firmach), kiedy kierowca jest jednocześnie przewoźnikiem, czyli właścicielem przedsiębiorstwa transportowego. W takiej sytuacji kierowca musi posiadać Certyfikat Kompetencji Zawodowych, aby móc legalnie prowadzić działalność transportową.
We wspomnianych przypadkach bardzo ważne jest, aby posiadacze certyfikatów również cieszyli się dobrą reputacją, ponieważ jest to jeden z warunków późniejszego uzyskania licencji na przewóz towarów i osób.
Kto jest zwolniony z obowiązku posiadania Certyfikatu Kompetencji Zawodowych?
Nie każda firma transportowa musi posiadać Certyfikat Kompetencji Zawodowych (CKZ). Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U.2024.728 t.j.) precyzuje wyjątki od tego obowiązku. Dotyczy to przewoźników którzy:
- przewożą maksymalnie 9 osób łącznie z kierowcą, w momencie kiedy nie jest to przewóz zarobkowy,
- mają w posiadaniu pojazd lub zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej, która nie przekracza 3,5 tony w transporcie drogowym towaru na terenie kraju,
- mają w posiadaniu pojazd lub zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej, która nie przekracza 2,5 tony w transporcie drogowym rzeczy,
- świadczą usługi transportu sanitarnego, a także w zakresie ratownictwa medycznego,
- świadczą usługi transportowe z zakresu usług pocztowych,
- świadczą usługi transportowe z zakresu pomocy drogowej i usuwania skutków awarii,
- zajmują się przewozem odpadów komunalnych.
Jakie wymagania należy spełnić, aby uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych?
Nie każda osoba może wejść w posiadanie CKZ. Do uzyskania Certyfikatu Kompetencji Zawodowych w transporcie drogowym, wymagane jest spełnienie kilku warunków:
- posiadanie dobrej reputacji - osoba chcąca uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych nie może być wcześniej karana za przestępstwa umyślne lub inne poważne naruszenia przepisów z zakresu transportu drogowego. Wymóg ten nie obowiązuje na egzaminie ITS, natomiast jest konieczny w przypadku faktycznego zarządzania transportem w firmie,
- mieszkanie na terenie wspólnoty - chęć uzyskania CKZ wiąże się z posiadaniem stałego miejsca zamieszkania na terytorium jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku chęci uzyskania CKZ w Polsce, od kandydata wymaga się przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przynajmniej 185 dni w każdym roku kalendarzowym,
- pełnoletność - certyfikat przeznaczony jest dla osób, które ukończyły 18 rok życia.
Jak uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych Przewoźnika?
Proces uzyskania Certyfikatu Kompetencji Zawodowych Przewoźnika jest skomplikowany i wymaga od kandydatów spełnienia szeregu warunków oraz przejścia przez kilka kluczowych etapów.
Złożenie wniosku
Pierwszym krokiem będzie złożenie kompletnego wniosku o wydanie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych – w celu przystąpienia do egzaminu państwowego na Certyfikat Kompetencji Zawodowych należy wypełnić wniosek i złożyć go do Instytutu Transportu Samochodowego.
ITS przeprowadzi weryfikację wniosku pod kątem poprawności i kompletności oraz zadecyduje o zakresie zwolnienia z testu, na podstawie przesłanych przez kandydata dokumentów oraz ustali dokładne informacje na temat przebiegu egzaminu.
Uzyskanie wiedzy
Przed przystąpieniem do egzaminu ITS warto zagłębić się w tematykę przepisów z zakresu transportu drogowego. Każda osoba, chcąca pełnić funkcję zarządzającego transportem drogowym powinna opanować dany zakres materiałów pozwalających na prowadzenie działalności gospodarczej zgodnie z etyką prawa i przyjętymi normami.
Przedsiębiorcy pragnący uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych muszą posiadać wszechstronną wiedzę w zakresie transportu drogowego osób lub rzeczy.
Szeroki zakres tematów wymagających zgłębienia sprawia, że samodzielne przyswojenie wiedzy jest bardzo trudne i skomplikowane oraz wymaga poświęcenia sporej ilości czasu. Taki sposób nauki może sprawdzić się w przypadku osób, które były wcześniej związane z branżą transportową i posiadają już specjalistyczną wiedzę.
Osobom początkującym lub nieznającym dobrze tematyki związanej z transportem drogowym zaleca się uczestnictwo w dedykowanych szkoleniach, które w sposób uschematyzowany przekażą wiedzę i umiejętności oraz zapewnią materiały dydaktyczne, które pomogą kompleksowo przygotować się do zadań egzaminacyjnych.
Wybierając odpowiedni kurs na Certyfikat Kompetencji Zawodowych można skorzystać z doświadczenia i ekspertyzy specjalistów w danej dziedzinie, co znacząco przyspieszy proces nauki i zrozumienie zagadnień związanych z transportem drogowym oraz zarządzaniem firmą transportową.
Egzamin państwowy organizowany przez ITS
Następnym etapem po odpowiednim przyswojeniu wiedzy jest podejście do egzaminu organizowanego przez Instytut Transportu Samochodowego (ITS). Egzamin na Certyfikat Kompetencji Zawodowych składa się z dwóch części:
- teoretycznej - polegającej na rozwiązaniu 64 zadań zamkniętych w zakresie transportu drogowego osób lub rzeczy z czterema możliwymi odpowiedziami,
- problemowej - polegającej na rozwiązaniu 2 zadań otwartych.
Aby móc przystąpić do egzaminu a co za tym idzie, uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych Przewoźnika należy uprzednio złożyć osobiście wniosek o wydanie certyfikatu w Instytucie Transportu Samochodowego.
Osoby posiadające świadectwo ukończenia studiów podyplomowych lub dyplom ukończenia studiów wyższych drugiego stopnia z tematyki transportowej mogą zostać zwolnione z całości lub części egzaminu Instytutu Transportu Samochodowego.
Zdobycie pozytywnego wyniku z całości egzaminu Instytutu Transportu Samochodowego wiąże się z uzyskaniem certyfikatu. Wydanie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych następuje w ciągu 28 dni.
Zapoznaj się szczegółowo z tematyką egzaminu ITS: Egzamin na Certyfikat Kompetencji Zawodowych
Czym jest Instytut Transportu Samochodowego?
Instytut Transportu Samochodowego (w skrócie ITS) to państwowa instytucja badawcza, której działalność gospodarcza rozpoczęła się w 1952 roku.
Instytut ten prowadzi, koordynuje i popularyzuje badawczo-wdrożeniową działalność naukową w dziedzinie transportu samochodowego. Główne obszary tematyczne ITS od 2021 do 2030 roku to:
- bezpieczeństwo w transporcie i ruchu drogowym – ITS komplementuje i analizuje dane o wypadkach – wszystko to w celu identyfikacji źródeł zagrożeń,
- oddziaływanie na klimat i środowisko – bada emisje spalin, analizuje wpływ transportu samochodowego na środowisko itd.,
- informatyzacja transportu – głównie skupia się na rozwoju systemów cyfrowych,
- ekonomika transportu drogowego – przede wszystkim monitoruje oraz analizuje rynek transportowy.
Istotą ITS są wielodziedzinowe rozwiązania obejmujące:
- ekonomikę i organizację transportu,
- certyfikację,
- telematykę,
- psychologię,
- badania dotyczące dopuszczania pojazdów do ruchu.
Jakie są zalety posiadania Certyfikatu Kompetencji?
Posiadanie własnego certyfikatu CKZ przez firmę, która prowadzi działalność związaną z transportem, ma wiele korzyści. W praktyce certyfikat ten jest również niezbędny dla przedsiębiorców, którzy wykonują przewozy drogowe w ramach działalności gospodarczej, zarówno w kraju, jak i za granicą.
Wymóg posiadania Certyfikatu Kompetencji dotyczy zarówno przedsiębiorców indywidualnych, jak i spółek transportowych.
Niektóre zalety posiadania CKZ:
- spełnione wymagania prawne - przepisy wymagają, aby przewoźnik, na którego terenie ma miejsce załadunek lub rozładunek towaru, miał własny certyfikat kompetencji. Posiadanie własnego certyfikatu może pomóc w spełnieniu tych wymagań. Jest również niezbędne do wykonywania działalności przewozowej w zakresie transportu drogowego. Certyfikat Kompetencji Zawodowych Przewoźnika jest ważny w każdym z państw członkowskich UE i jest dowodem spełnienia przez przedsiębiorcę określonych wymagań prawnych związanych z wykonywaniem transportu drogowego,
- zapewnienie konkurencyjności na rynku przewozowym - posiadanie własnego certyfikatu może zwiększyć konkurencyjność firmy na rynku transportowym. Potencjalni klienci firm transportowych zwracają uwagę na to, czy przewoźnik posiada Certyfikat Kompetencji Zawodowych. Dzięki temu firma może być bardziej wiarygodna, przyciągać więcej klientów i zwiększać swoją pozycję na rynku,
- wzmocnienie zaufania klientów - posiadanie własnego certyfikatu pomoże również zwiększyć zaufanie już istniejących klientów firmy. Dzięki certyfikatowi mają oni pewność, że kierowcy, którym powierzają ładunki, są odpowiednio przeszkoleni i posiadają odpowiednie kwalifikacje,
- możliwość wykonywania przewozów dla firm zewnętrznych - w przypadku posiadania własnego Certyfikatu Kompetencji, przedsiębiorstwo może wykonywać przewozy dla innych firm, co zwiększa jej zasięg działalności,
- uniknięcie kar transportowych - posiadanie własnego Certyfikatu Kompetencji zmniejsza ryzyko nałożenia mandatów przez organy kontrolne za nieprzestrzeganie przepisów prawa dotyczących transportu. Certyfikat potwierdza, że firma prowadzi swoją działalność zgodnie z obowiązującymi normami i wymaganiami, a kierowcy posiadają odpowiednie kwalifikacje,
- zwiększenie bezpieczeństwa drogowego - wymóg posiadania Certyfikatu Kompetencji przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa nie tylko w firmie, ale i na drogach. Kierowcy, którzy zdobyli certyfikat, mają odpowiednie umiejętności i wiedzę, co pozwala na zapewnienie bezpiecznej jazdy i minimalizowanie ryzyka wypadków drogowych.
Jaką wiedzę powinna posiadać osoba chcąca uzyskać CKZ?
Osoba ubiegająca się o uzyskanie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych (CKZ) musi posiadać szczegółową wiedzę z szerokiego zakresu tematycznego.
Przed podejściem do egzaminu na CKZ, kandydaci muszą zapoznać się i zrozumieć przepisy prawa oraz aspekty związane z prowadzeniem działalności transportowej. Oto kluczowe obszary wiedzy, które są wymagane:
- prawo cywilne - obejmuje zasady i normy dotyczące praw podstawowych, umów cywilnoprawnych oraz odpowiedzialności cywilnej,
- prawo handlowe - dotyczy przepisów regulujących działalność gospodarczą, umowy handlowe, handel międzynarodowy itp.,
- prawo socjalne - obejmuje przepisy dotyczące zatrudnienia, warunków pracy, praw pracowników oraz obowiązki pracodawców,
- prawo podatkowe - dotyczy przepisów podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, opodatkowania dochodów, VAT, akcyzy itp.,
- działalność gospodarcza i zarządzanie finansami przedsiębiorstwa - obejmuje zasady zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa, zarządzania finansami, księgowości oraz planowania działalności gospodarczej,
- dostęp do rynku - dotyczy przepisów i procedur związanych z uzyskiwaniem licencji i zezwoleń na prowadzenie działalności transportowej,
- normy techniczne i techniczne aspekty działalności - obejmuje wiedzę na temat wymagań technicznych dotyczących pojazdów, ich konserwacji, norm bezpieczeństwa oraz transportu towarów i osób,
- bezpieczeństwo drogowe - wiedza na temat przepisów i procedur zapewniających bezpieczeństwo ruchu drogowego oraz odpowiedzialności przewoźników za zapewnienie bezpiecznych warunków podróży.
Całkowity zakres zagadnień objętych egzaminem na CKZ jest dokładnie określony w załączniku numer I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1071/2009 (Dz.U.UE.L.2009.300.51).
Jest to dokument regulujący wymagania dotyczące uzyskania CKZ w Unii Europejskiej, który określa również minimalne kwalifikacje i kompetencje wymagane od kandydatów.
Osoba ubiegająca się o CKZ powinna być więc gruntownie przygotowana do egzaminu, aby wykazać się znajomością powyższych zagadnień.
Ile kosztuje Certyfikat Kompetencji Zawodowych w transporcie drogowym?
Uzyskanie oraz wydanie certyfikatu przez Instytut Transportu Samochodowego wiąże się z koniecznością zapłaty:
- 500 zł za egzamin organizowany przez ITS,
- 300 zł za wydanie certyfikatu.
Powyższe opłaty należy przesłać na konto Instytutu Transportu Samochodowego. W przypadku zwolnienia z egzaminu (wymagane świadectwo ukończenia studiów podyplomowych lub dyplom ukończenia studiów wyższych drugiego stopnia z tematyki transportowej) kandydat musi zapłacić tylko za wydanie certyfikatu.
Dodatkowym (opcjonalnym) kosztem jest opłata za kurs na Certyfikat Kompetencji Zawodowych. Ceny szkoleń wahają się od 900-2000 zł w zależności od formy kształcenia i indywidualnej oferty firmy szkoleniowej.
Czy posiadanie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych jest obowiązkowe?
Nie ma wątpliwości, iż posiadanie Certyfikatu Kompetencji jest niezbędne dla przedsiębiorstw zajmujących się transportem drogowym, jednak przepisy nie nakładają bezpośredniego obowiązku posiadania tego certyfikatu na samego przewoźnika czy właściciela przedsiębiorstwa.
Zgodnie z przepisami prawa, przynajmniej jedna osoba zatrudniona w firmie zajmującej się transportem musi posiadać Certyfikat Kompetencji. Jest to osoba, która pełni funkcje z zakresu zarządzania transportem, tzw. "kierownik transportu".
Ten pracownik, mający certyfikat, jest odpowiedzialny za zapewnienie zgodności działań firmy z przepisami prawa dotyczącymi transportu drogowego.
Certyfikat Kompetencji Zawodowych potwierdza, że osoba ta posiada odpowiednie kwalifikacje i kompetencje niezbędne do zarządzania operacjami transportowymi oraz do zapewnienia bezpieczeństwa i prawidłowości funkcjonowania przedsiębiorstwa transportowego.
Określenie takiego stanu rzeczy często jest nazywane "użyczeniem certyfikatu". Oznacza to, że chociaż sam właściciel przedsiębiorstwa nie musi posiadać certyfikatu, firma musi zapewnić, że przynajmniej jedna osoba zatrudniona w roli kierownika transportu jest posiadaczem tego dokumentu.
Czym jest użyczenie certyfikatu?
Zgodnie z regulacjami prawnymi każdy przedsiębiorca musi posiadać lub zatrudniać przynajmniej jedną osobę posiadającą swój certyfikat. Warto jednak zaznaczyć, iż nie ma możliwości dosłownego użyczenia Certyfikatu Kompetencji, ponieważ jest to dokument imienny.
Istnieje jednak możliwość (po spełnieniu kilku warunków) świadczenia usług dotyczących zarządzania transportem w przedsiębiorstwie.
Zatem użyczenie polega na zatrudnieniu osoby kompetentnej, która posiada takowy dokument na podstawie umowy. W takim przypadku Główny Inspektor Transportu Drogowego może nadać przedsiębiorstwu licencję transportową, czy zezwolenie na transport drogowy, nie zważając na to, że właściciel czy osoba zarządzająca firmą certyfikatu nie posiadają.
Dowiedz się więcej: Użyczenie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych
Czy obcokrajowiec może uzyskać Certyfikat Kompetencji Zawodowych w Polsce?
Wydanie Certyfikatu Kompetencji Zawodowych w Polsce obcokrajowcowi, który należy do wspólnoty jest możliwe, ale wiąże się z pewnymi warunkami, w tym koniecznością przebywania na terenie Polski przez określoną liczbę dni w roku kalendarzowym.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa należącego do Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), który ubiega się o certyfikat w transporcie drogowym w Polsce, musi spełniać warunek przebywania na terenie Rzeczypospolitej przez co najmniej 185 dni w każdym roku kalendarzowym.
W praktyce, osoba ubiegająca się o certyfikat musi dostarczyć odpowiednie dokumenty potwierdzające spełnienie tego warunku, co może obejmować np. dowód meldunku, karta pobytu.
Dowiedz się więcej: Certyfikat Kompetencji Zawodowych dla cudzoziemców
Certyfikat Kompetencji Zawodowych a Pakiet Mobilności
Pakiet Mobilności to zbiór przepisów obowiązujących na terenie Unii Europejskiej, dotyczących transportu drogowego.
Choć sam dokument nie jest aktem prawnym, znacząco wpływa na przepisy, zarówno te krajowe, jak i unijne. W efekcie nie pozostaje obojętny dla przedsiębiorstw z branży transportowej.
Koncentruje się on przede wszystkim na trzech ważnych dla firm obszarach:
- czasie jazdy kierowców i ich odpoczynkach,
- delegowaniu kierowców,
- zasadach prowadzenia firmy transportowej na terenie Unii Europejskiej.
Więcej o zmianach pakietu w artykule: Pakiet Mobilności. Co to?
