Spis treści
Czym jest tachograf inteligentny?
System tachografów cyfrowych drugiej generacji, zwany inteligentnym tachografem, został wprowadzony Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE). Celem regulacji jest poprawa bezpieczeństwa transportu drogowego dzięki większym możliwościom kontroli, a w szczególności sprawdzania przestrzegania zapisów dotyczących czasu pracy kierowców.
W egzekwowaniu nowych przepisów ma pomóc większa liczba informacji możliwych do zapisania na tachografach. Można będzie to osiągnąć dzięki zastąpieniu kart pierwszej generacji pojemniejszymi kartami generacji drugiej. Dotyczy to kart używanych przez kierowców, warsztaty, firmy i organy kontrolne. Nowe karty posiadają wsteczną kompatybilność ze starszymi urządzeniami.
Tachograf jest urządzeniem instalowanym w pojazdach, które w sposób automatyczny lub półautomatyczny dokonuje rejestracji, wyświetla, drukuje, przechowuje i wysyła szczegółowe dane dotyczące ruchu pojazdu oraz aktywności osób kierujących pojazdami.
Do momentu, w którym na rynku transportowym pojawił się tachograf pierwszej generacji, rejestracja wszystkich istotnych danych o czynnościach kierowcy odbywała się przy użyciu tachografu analogowego. Informacje na tachografach analogowych zapisywane były na wykresówkach, na których urządzenia znakujące tachografu analogowego (tzw. rysiki) oznaczały wszelkie aktywności kierowcy.
Od 1 maja 2006 roku tachografy analogowe we wszystkich nowo rejestrowanych autach zostały zastąpione rejestratorami w wersji cyfrowej. Tachograf cyfrowy zapisuje informacje o aktywnościach kierowcy jednocześnie na specjalnej karcie do tachografu oraz w pamięci urządzenia, co znacznie ogranicza możliwość manipulacji zapisami.
Ponadto tachograf cyfrowy może zapisać o wiele więcej informacji o działaniach wykonywanych przez kierowcę niż jego analogowy odpowiednik.
Ciągły postęp technologiczny spowodował, że możliwe stało się wprowadzenie wielu dodatkowych funkcji urządzeń rejestrujących usprawniających zarówno ich obsługę jak i możliwość dokonywania kontroli przez służby do tego wyznaczone. Nie bez znaczenia jest również dążenie do wyeliminowania wszelkich prób manipulacji i ingerencji w działanie tachografów.
Inteligentne tachografy to nowa generacja cyfrowych urządzeń rejestrujących funkcjonowanie pojazdu i kierowcy. Urządzenie zdolne jest do zapisywania położenia pojazdu w pewnych punktach, podczas dziennego okresu pracy kierowcy oraz umożliwia wykrywanie na odległość możliwych przypadków manipulowania zapisami.
Tachograf drugiej generacji - jakie zmiany wprowadzono?
Na terenie Unii Europejskiej inteligentne tachografy drugiej generacji są już obowiązującym standardem urządzeń rejestrujących. W Polsce następna wersja cyfrowego tachografu niedługo stanie się obowiązkowa dla nowo rejestrowanych pojazdów.
Cyfrowe rejestratory o rozszerzonych funkcjonalnościach mają za zadanie pomóc w egzekwowaniu przepisów Pakietu Mobilności, a w szczególności przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa na drogach i usprawnienia kontroli pojazdów prowadzonych na terenie całej UE.
Wygląd tachografu drugiej generacji nie różni się od dotychczas stosowanych modeli cyfrowych, jednak dokonano kilku istotnych zmian w budowie i sposobie działania urządzenia.
Dodano takie ważne elementy jak system lokalizacyjny ze wbudowaną anteną DSRC, możliwość integracji urządzenia z zewnętrznymi inteligentnymi systemami transportowymi (ITS), przy wykorzystaniu technologii Bluetooth oraz nowe znacznie pojemniejsze karty do tachografu.
Nowe tachografy będą posiadać datę ważności, determinowaną przez ograniczenie czasowe certyfikatów, urządzenie będzie mogło być stosowane przez 15 lat, a po tym okresie konieczna będzie jego wymiana.
Karty używane w systemie inteligentnego tachografu, to różne typy personalizowanych wizualnie i wyposażonych w procesor kart inteligentnych (IC), których posiadaczem może być osoba lub instytucja.
Rodzaje kart do tachografu drugiej generacji:
- karta kierowcy – jej posiadaczem jest kierowca, musi być na niej umieszczone zdjęcie wnioskodawcy, okres ważności karty to maksymalnie pięć lat od daty rozpoczęcia ważności,
- karta firmowa – jej posiadaczem jest przedsiębiorstwo transportowe, na karcie przedsiębiorstwa zdjęcie nie jest wymagane, okres ważności karty to maksymalnie pięć lat od daty rozpoczęcia ważności,
- karta warsztatowa – jej posiadaczem są warsztaty i technicy warsztatów, może być na niej umieszczone zdjęcie technika warsztatu, okres ważności karty to maksymalnie jeden rok od daty rozpoczęcia ważności,
- karta kontrolna – jej posiadaczem są organy kontrolne lub ich funkcjonariusze, może być na niej umieszczone zdjęcie kontrolera, okres ważności karty to maksymalnie dwa lata od daty rozpoczęcia ważności,
- karty tymczasowe – wydawane na okres tymczasowy kierowcom, którzy nie mają miejsca zamieszkania na terenie UE, nieodnawialne i ważne nie dłużej niż 185 dni od daty rozpoczęcia ważności.
Jakie są funkcje tachografu inteligentnego?
Od 2023 roku wymaganym standardem urządzeń rejestrujących w nowych pojazdach jest smart tachograf w jeszcze nowszej wersji. Nowa generacja tachografów – tzw. Smart II jest wyposażona w szereg dodatkowych i zmienionych funkcji.
Większość ze zmian dostosowuje urządzenie do reguł wprowadzanych przez Pakiet Mobilności. Przede wszystkim ułatwia służbom kontrole czasu pracy kierowców, obowiązków dotyczących przewozów kabotażowych i powrotów kierowców do bazy.
Urządzenia, które są wysoce zaawansowane technologicznie, czyli tachografy inteligentne to sprzęt, który obejmuje także karty przewoźników, kierowców, inspekcji drogowej, jak i warsztatów samochodowych. Można więc powiedzieć, że większość stosowanych dotychczas dokumentów jest obsługiwana przez nowoczesne urządzenia rejestrujące.
W UE wszystkie dokumenty, a nawet warsztaty są przygotowane do tego, aby spełniać nowe wymogi prawne już teraz. Wszelkie zmiany, jakie odnoszą się przepisami do obsługi tachografów drugiej generacji, osoby zarządzające urządzenia mogą w prosty sposób dokonać aktualizacji oprogramowania.

Jak przebiega zdalna kontrola drogowa dzięki modułowi DSRC?
Technologia przesyłu danych drogą radiową DSRC (ang. Dedicated Short Range Communication) pozwala na przyśpieszenie procesu przeprowadzanych kontroli drogowych, dzięki czemu kierowcy nie tracą czasu na zbędne przerwy w czasie realizowania przewozu.
Nie lada innowacją jest możliwość realizowania zdalnego odczytu danych z tachografu przez funkcjonariuszy kontroli drogowej. Dzięki temu możliwa jest wcześniejsza preselekcja pojazdów, które zostaną poddane dokładniejszej kontroli na drodze, natomiast pozostałe mogą zostać skontrolowane bez konieczności zatrzymywania.
Warto dodać, że danymi gromadzonymi w ramach kontroli zajmuje się Inspekcja Transportu Drogowego, która może odczytywać takie dane, jak:
- tablica rejestracyjna pojazdu,
- aktualny czas i bieżące działania,
- termin zamknięcia ostatniej sesji,
- wszelkie błędy czujników i urządzeń, które kontrolują ruch pojazdu,
- bieżąca prędkość pojazdu i przekroczenia prędkości,
- włożenie karty kierowcy i drugiej karty kierowcy,
- datę aktualności karty kierowcy oraz fakt prowadzenia auta bez ważnego dokumentu,
- czas, w którym tachograf został podłączony od jego ostatniej kalibracji,
- informacje o wszelkich próbach manipulacji rejestrowanymi danymi, jak np. naruszenie zabezpieczeń tachografu, korekty czasu czy nawet przerwy w zasilaniu urządzenia – takie dane są gromadzone z ostatnich 10 dni,
- czas prowadzenia pojazdu wraz ze wskazaniem jego maksymalnej wartości (dziennie lub tygodniowo).
Jak przebiega informowanie o położeniu pojazdu?
Innowacyjny system GNSS, czyli inaczej Global Navigation Satellite Systems umożliwia gromadzenie danych o aktualnym położeniu samochodu przy pomocy satelitarnych metod geolokalizacyjnych.
Dzięki temu dokładna pozycja geograficzna zostaje ustalona na podstawie długości i szerokości geograficznej, w odniesieniu do tego, gdzie znajdował się pojazd przed rozpoczęciem przewozu, aż do jego zakończenia. Warto dodać, iż system monitoruje też dane po 3 godzinach ciągłej jazdy.
Nowoczesny czujnik ruchu odpowiada za dokładny pomiar prędkości oraz odległości, jaką udało się przebyć w określonym czasie. System GNSS przesyła dane o prędkości z czujnika ruchu i porównuje je. W razie jakichkolwiek nieprawidłowości i rozbieżności, czyli pojawienia się konfliktu ruchu pojazdu – jest to sygnał dla służb porządkowych, że pojazd należy skontrolować.
Inteligentny tachograf nowej generacji ma o wiele większą dokładność geolokalizacyjną oraz wiarygodność podawanych danych GPS. Innowacyjny system GNSS z zabezpieczeniami EGNOS pozwala wykryć nawet zakłócone i zaburzone sygnały, a nawet transmituje dane o ewentualnym uszkodzeniu modułu GPS w tachografie.
Dzięki systemom lokalizacyjnym tachograf automatycznie zarejestruje:
- przekroczenia granic,
- wszelkie działania wykonane w ramach załadunku i rozładunku towaru wraz z dokładnym ustaleniem lokalizacji,
- opis kraju, gdzie znajduje się pojazd, np. po przekroczeniu granicy danego państwa,
- dokładne dane odnoszące się do rozpoczęcia przewozu oraz jego zakończenia, a nawet czasu jazdy w razie nieprzerwanego poruszania się przez 3 godziny.
Czym jest inteligentny interfejs ITS?
Nowoczesny interfejs komunikacyjny tachografu doskonale sprawdza się z zewnętrznymi systemami transportowymi ITS. To możliwe przy użyciu innowacyjnej technologii Bluetooth oraz rozbudowanego interfejsu tachografu, wzbogaconego o szereg przydatnych funkcji.
Inteligentne tachografy drugiej generacji dają możliwość wysyłania danych z pojazdu bezpośrednio do przewoźnika zarządzającego flotą – a to wszystko w czasie rzeczywistym. Dla kierowców to również spore udogodnienie, które pozwala na realizację nowych wpisów i analizę stanu wykorzystanego dotąd czasu pracy zgodnego z prawem. Nowoczesny tachograf zezwala też na dostęp do danych o awariach i nacisku na osie.
Wszelkie informacje gromadzone w tachografie, czyli nowoczesnym urządzeniu rejestrującym oraz na kartach kierowców (i nie tylko) dotyczą ruchu pojazdu, czasu pracy kierowców i współkierowców, a także ostrzeżeń, które są wyświetlane na tachografie podczas jazdy.
Tachograf wyświetla następujące informacje:
- czas,
- tryb pracy,
- sposób pracy kierowcy – chodzi tu o nieprzerwany czas jazdy samochodem lub inną czynność, która wpływa na skumulowany czas przerwy i pracy kierowcy,
- ostrzeżenia o zdarzeniach i usterkach,
- dostęp do menu.

Czym są inteligentne i nowoczesne karty kierowców?
Nowe urządzenia, czyli tachografy drugiej generacji obsługują także zupełnie nowe karty kierowców, które są przystosowane do przechowywania danych w większej ilości.
Dodatkowo tachografy będą gromadzić informacje znacznie dłużej – to wiąże się też z powiększoną pamięcią karty kierowcy. Obecnie dane mogą być przechowywane nawet z 56 dni!
Odnowione karty kierowcy o większej pojemności magazynują dane odnośnie do takich czynników, jak:
- aż 12 zdarzeń w każdym typie, których jest aż 132,
- do 24 usterek pojazdu, których występuje nawet do 48,
- lokalizacji, gdzie rozpoczął i zakończył się okres pracy, czyli przejazd samochodu wprowadzony przez kierowcę,
- pozycji pojazdu,
- ewentualnego przekroczenia granic innego kraju, czyli danych dotyczących opuszczania konkretnych lokalizacji wraz z dokładną datą, godziną i miejscem przekroczenia granicy na podstawie danych GNSS – wraz ze wskazaniem flagi kraju, w celu uwierzytelnienia pozycji, stan licznika kilometrów, aktualna strefa czasowa,
- załadunku lub rozładunku: data, godzina i typ przeprowadzonej operacji, pozycja pojazdu, flaga kraju wskazująca czy pozycja została uwierzytelniona, współrzędne GNSS, data, godzina i stan licznika kilometrów,
- 1624 ostatnich operacji załadunku/rozładunku.
Kiedy trzeba wymienić tachograf na tachograf 2-giej generacji?
Przepisy Pakietu Mobilności od sierpnia 2023 roku do sierpnia 2025 roku zawierają szczegółowe techniczne wymagania dla nowego typu tachografów i określają poszczególne etapy ich wymiany na drugą generację:
- 21 sierpnia 2023 roku – pierwszy etap, wszystkie nowo rejestrowane pojazdy ciężarowe będą wyposażane w tachografy drugiej generacji,
- 31 grudnia 2024 roku – drugi etap, rozpocznie się obowiązkowa wymiana tachografów analogowych i cyfrowych na inteligentne urządzenia rejestrujące II generacji także w starszych ciężarówkach, wykonujących transport międzynarodowy i nieposiadających dotychczas inteligentnego urządzenia żadnej generacji,
- 21 sierpnia 2025 roku – trzeci etap, inteligentne tachografy drugiej generacji zostaną zamontowane także w starszych pojazdach, które posiadają tachograf inteligentny pierwszej generacji,
- 1 lipca 2026 roku – czwarty etap, wszystkie pojazdy o DMC powyżej 3,5 t, wykorzystywane w przewozach międzynarodowych, zostaną wyposażone w tachografy inteligentne drugiej generacji oraz objęte zostaną przepisami rozporządzenia dotyczącymi czasu jazdy i odpoczynku kierowców.
Czym jest okres przejściowy?
Przepisy dotyczące wymiany tachografów zostały oficjalnie opublikowane i będą wprowadzane etapowo. Pełny wpływ nowych zasad na funkcjonowanie i poprawę ruchu drogowego będzie można jednak zaobserwować dopiero po upływie kilku lat od wejścia w życie rozporządzenia.
Na początek wprowadzony będzie obowiązek montażu nowych tachografów we wszystkich nowo rejestrowanych ciężarówkach, po czym nastąpi sukcesywna wymiana starych tachografów w pozostałych pojazdach na inteligentne urządzenia nowej generacji.
Kierowców, przewoźników i służby kontrolne czeka więc czas na adaptację, który pozwoli zapoznać się z nową technologią i dostosowanie się do dynamicznych zmian w branży transportowej.
W jakich pojazdach muszą być zamontowane tachografy inteligentne?
Zgodnie z zapisami Rozporządzenia (UE) nr 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym urządzenia rejestrujące powinny być instalowane i użytkowane w pojazdach zarejestrowanych w państwie członkowskim używanych do przewozu drogowego osób lub rzeczy oraz takich pojazdach, do których zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 561/2006.
Najpóźniej od sierpnia 2025 roku wszystkie pojazdy, o DMC powyżej 3,5 tony, wykonujące transport drogowy w ruchu międzynarodowym będą musiały być wyposażone w inteligentne tachografy II generacji, które będą automatycznie rejestrować przekraczanie granic na podstawie lokalizacji.
Od lipca 2026 roku również pojazdy o DMC od 2,5 tony do 3,5 tony będą musiały zostać wyposażone w inteligentne tachografy.