Przewoźnik. Kim jest? Jaką pełni rolę w usługach transportowych?

Kim jest przewoźnik?

Przewoźnik zajmuje się wykonywaniem odpłatnych usług przewozowych na zlecenie. Funkcja transportowa przewoźnika pozwala wykonywać okazjonalne i regularne przewozy towarowe lub osobowe na krótkich oraz długich dystansach.

W ramach łańcucha dostaw przewoźnik zobowiązany jest odebrać ładunek od nadawcy i dostarczyć go bezpiecznie pod wyznaczony adres. Najczęściej transport wykonywany jest przez przewoźników drogowych, jednak w ramach działań logistycznych możemy spotkać również przewoźników kolejowych, lotniczych i morskich.

Za przewoźnika można uznać:

• osobę prywatną – przewoźnik drogowy jako kierowca samochodu, wynajmowany przez przedsiębiorstwo świadczące usługi transportowe. Kierowca jest głównym wykonawcą w całym procesie transportu, uprawniony jest do prowadzenia pojazdów i przewożenia towarów lub osób z punktu A do punktu B,
• instytucję publiczną lub zakład pracy – przewoźnik jako przedsiębiorstwo, które ma uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie transportu. W procesie transportu przewoźnik znajduje się pomiędzy adresatem a odbiorcą. Przewoźnik jako podmiot gospodarczy, za pomocą swojej floty pojazdów zobowiązuje się przewieźć osoby lub ładunek z punktu A do punktu B.

Jakie są typy przewoźników?

Przewoźnik jest podmiotem gospodarczym, który odpłatnie i przy pomocy swojej floty pojazdów zobowiązuje się przewieźć osoby lub ładunek z jednego miejsca na drugi. W całym procesie transportu przewoźnik pojawia się pomiędzy adresatem a odbiorcą.

Ze względu na rodzaj przewozu można podzielić przewoźników na tych zajmujących się:

• przewozem osób,
• przewozem rzeczy.

Przewoźnicy działają na trasach krajowych i międzynarodowych, a ich usługi są regulowane przez instytucje, stowarzyszenia oraz organizacje, zajmujące się wprowadzeniem jednolitych standardów rynku transportowego.

Przewoźnik w ramach swojej działalności wykonuje transport, czyli wszystkie czynności, które powodują fizyczne przemieszczenie dóbr materialnych z jednego miejsca do drugiego. Cały proces transportu może wyglądać różnie w zależności, jaki środek transportu został wykorzystany.

W ramach działań logistycznych można wyróżnić przewoźników:

• kolejowych - przedsiębiorcy posiadający licencję na wykonywanie przewozów w transporcie kolejowym,
• drogowych - przedsiębiorcy posiadający zezwolenie na wykonywanie przewozów przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej,
• lotniczych - przedsiębiorcy posiadający koncesję na wykonywanie transportu lotniczego,
• morskich - przedsiębiorcy wykonujący transport drogą morską,
• śródlądowych - przedsiębiorcy wykonujący transport rzekami i kanałami pomiędzy portami rzecznymi.

Jak zostać przewoźnikiem?

Wykonywanie usług transportowych podlega ścisłym regulacjom prawnym, wymaga spełnienia niezbędnych warunków oraz posiadania odpowiednich uprawnień. Aby wykonywać zawód przewoźnika, zarówno w kraju, jak i za granicą niezbędne jest prowadzenie zarejestrowanej działalności gospodarczej.

Aby móc rozpocząć działalność z zakresu transportu drogowego należy uprzednio uzyskać licencję odpowiednią do zakresu działań oraz obszaru w jakim firma organizuje przewozy.

Ze względu na obszar przeprowadzania transportu wyróżnia się:

• zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego (tzw. licencja na transport krajowy),
• licencja na przewóz międzynarodowy (tzw. licencja wspólnotowa).

Ze względu na zakres działań wyróżnia się:

• licencje na przewóz osób,
• licencje na przewóz rzeczy,
• licencje na pośrednictwo przy przewozie rzeczy i/lub osób (tzw. licencja spedycyjna).

Jak zdobyć licencję transportową?

Zdobycie licencji niezbędnej do uzyskania uprawnień przewoźnika, oprócz spełnienia wymagań określonych w art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1071/2009 wiąże się z koniecznością złożenia wniosku wraz z dołączonymi dokumentami do Starostwa Powiatowego (licencja na transport krajowy) lub Głównego Inspektoratu Drogowego (licencja na transport międzynarodowy).

Jaką odpowiedzialność ponosi przewoźnik za przewożony towar?

Reguły odpowiedzialności przewoźnika za przewożony towar zawarte są zarówno w prawie krajowym (Ustawa prawo przewozowe), jak i w prawie międzynarodowym (konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów).

Ustawa prawo przewozowe

Jednym z obowiązków przewoźnika jest zastosowanie środków transportu odpowiednich do danego rodzaju przewozu, tak aby przewóz mógł odbyć się bez powstania szkody, za którą przewoźnik mógłby ponosić odpowiedzialność.

Zgodnie z ustawą, to przewoźnik odpowiada za utratę, ubytek, uszkodzenie oraz opóźnienie przesyłki od momentu jej przyjęcia do chwili jej wydania.

W przewozie osób przewoźnik ponosi odpowiedzialność za rzeczy podróżnych na zasadach odpowiedzialności za przesyłki oraz za szkody wynikłe z opóźnienia, przedwczesnego odjazdu lub odwołania transportu, jednak tylko w przypadku winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.

Warto podkreślić, że przewoźnik odpowiada również za działania swoich pracowników i podwykonawców. Ciężar udowodnienia, że szkoda powstała bez jego winy, spoczywa na przewoźniku.

Aby zwolnić się z odpowiedzialności, przewoźnik ma prawo odmówić przyjęcia do przewozu rzeczy, których stan jest wadliwy lub opakowanie niewystarczające albo nieposiadających wymaganego opakowania, gdyż obowiązek ten spoczywa na nadawcy.

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)

Zgodnie z międzynarodową konwencją CMR przewoźnik podczas wykonywania przewozów drogowych w celach zarobkowych odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru jak również oraz za jego uszkodzenie, które nastąpiło między przyjęciem a wydaniem towaru, oraz za opóźnienie dostawy.

Odpowiedzialność na podstawie tego przepisu zachodzi, gdy łącznie spełnione zostaną 3 kryteria:

• wystąpienie określonego zdarzenia, które uzasadnia powstanie odpowiedzialności,
• zaistnienie szkody z tego tytułu,
• związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.

Przewoźnik jest zobowiązany do sprawdzenia przed przewozem:

• zapisów w liście przewozowym dotyczących ilości, cech i numerów transportowanego towaru,
• widocznego stanu przyjmowanego do przewozu towaru i jego opakowania,
• ilości towaru (jeśli tak określono w umowie lub liście przewozowym).

Jakie dokumenty musi posiadać przewoźnik?

Przewoźnik powinien posiadać wiele różnych dokumentów, które potwierdzają spełnianie przez niego określonych obowiązków. Niezbędna dokumentacja jest związana z działalnością firmy, potwierdzeniem uprawnień zatrudnionych kierowców oraz z transportowanymi ładunkami.

Dokumenty zawsze muszą być kompletne i na bieżąco uzupełniane, ponieważ jakiekolwiek braki w wymaganej dokumentacji mogą się skończyć karą nałożoną przez Inspektorat Transportu Drogowego (ITD). Część z niezbędnych dokumentów trzeba przechowywać w firmie, natomiast niektóre z nich należy przekazać kierowcy.

Jakie dokumenty powinien posiadać kierowca pojazdu?

Każdy kierowca wykonujący transport drogowy jest zobowiązany do posiadania kompletu dokumentów potrzebnych do okazania podczas kontroli drogowej. Kierowca powinien posiadać obowiązkowo:

• prawo jazdy,
• kartę kierowcy,
• świadectwo kierowcy,
• zaświadczenie kwalifikacyjne,
• świadectwo ukończenia szkolenia okresowego kierowców,
• ważne orzeczenie psychologiczne i lekarskie potwierdzające odpowiedni stan zdrowia,
• zaświadczenie o działalności kierowcy,
• informacje z tachografu lub wykresówki.

Dodatkowo kierowca musi przedłożyć dokumenty potwierdzające legalny dostęp przewoźnika do rynku transportowego:

• licencja przedsiębiorstwa na wykonywanie transportu drogowego,
• wypis z oryginału zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego,
• wypis z oryginału licencji wspólnotowej.

Ważne jest również, aby jako kierowca zawodowy posiadać przy sobie dokumenty dotyczące zarówno pojazdu, jak i ładunku:

• dowód zawarcia ubezpieczenia OC,
• dowód rejestracyjny,
• upoważnienie do wykorzystywania pojazdu wziętego w leasing,
• dowody potwierdzające wykonany przegląd techniczny,
• świadectwo dopuszczenia pojazdu w przypadku przewozu materiałów niebezpiecznych,
• certyfikat EURO w przypadku przewozów międzynarodowych,
• świadectwo powiatowego lekarza weterynarii, który zatwierdza pojazd w przypadku transportu żywych zwierząt,
• list przewozowy,
• świadectwo pochodzenia towaru,
• kwit wagowy,
• faktura VAT i dokument WZ.

Jakie dokumenty będą potrzebne do przewozów szczególnych?

Kierowca będzie potrzebował jeszcze innych dokumentów poza podstawowymi, zawsze podczas wykonywania szczególnych rodzajów przewozów.

Dokumentacja obowiązująca w przypadku przewozu materiałów niebezpiecznych (ADR):

• dokument przewozowy (CMR zgodny z ADR),
• pisemne instrukcje postępowania dla kierowcy,
• świadectwo ADR (dokument uprawniający do przewozu towarów niebezpiecznych, potwierdzający odbyty kurs ADR oraz zdany egzamin).

Dokumentacja obowiązująca w przypadku przewozu drogowego osób:

• wypis z zezwolenia wraz z obowiązującym rozkładem jazdy (przewozy regularne i regularne specjalne),
• zezwolenie lub formularz jazdy FZO (przewozy międzynarodowe wahadłowe lub okazjonalne),
• formularz jazdy FZO (międzynarodowe przewozy na własne potrzeby),
• oryginał lub kserokopia decyzji w sprawie odstępstwa od warunków określonych w zezwoleniu (odstąpienie od konieczności stosowania warunków zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych i przewozów regularnych specjalnych),
• kopia umowy na realizowany przewóz (w publicznym transporcie zbiorowym).

Dokumentacja obowiązująca w przypadku przewozu drogowego rzeczy:

• dokumenty związane z transportowanym ładunkiem,
• świadectwo ATP wymagane zgodnie z umową o międzynarodowych przewozach szybko psujących się towarów i artykułów żywnościowych oraz specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów,
• zezwolenia na nienormatywny przejazd (z ładunkiem lub bez ładunku, o masie, naciskach osi lub wymiarach przekraczających wielkości określone w przepisach),
• dokumenty niezbędne przy przewozie zwierząt (licencja na przewóz zwierząt oraz dokumenty określające czas trwania transportu, właściciela oraz pochodzenie zwierząt),
• dokumenty niezbędne przy przewozie odpadów (potwierdzenie wpisu do rejestru),
• certyfikat stwierdzający spełnienie przez pojazd odpowiednich wymogów bezpieczeństwa oraz warunków dopuszczenia do ruchu,
• dokumenty związane z transgranicznym przemieszczaniem GMO,
• świadectwo fitosanitarne (eksport lub reeksport),
• deklaracja masy kontenera lub nadwozia wymiennego (transport intermodalny).

Jakie dokumenty będą potrzebne w przypadku transportu międzynarodowego?

Przewoźnik jest zobligowany do utrzymania wysokich standardów usług zarówno w ramach lokalnego prawodawstwa, jak i umów międzynarodowych. Przewozy oparte są o system licencji, które pozwalają na kursowanie po określonych drogach lub obszarach.

Kierowcy wykonujący transport poza granicami kraju są zobowiązani do posiadania odpowiednich zezwoleń wymaganych w międzynarodowym transporcie drogowym.

Dokumentacja obowiązująca w przewozach na trasach międzynarodowych:

• zezwolenie na wykonywanie transportu międzynarodowego,
• licencję na międzynarodowy transport drogowy,
• list przewozowy CMR,
• karnety TIR oraz ATA,
• świadectwo kierowcy (w przypadku gdy nie jest obywatelem państwa należącego do UE),
• zezwolenie EKMT,
• zezwolenie na przewóz kabotażowy.

W zależności od kraju dokumenty przewoźnika delegowanego do pracy w innym państwie mogą obejmować również:

• ważne zaświadczenie oddelegowania / poświadczenie zgłoszenia delegacji,
• umowa o pracę przetłumaczona na język urzędowy danego kraju,
• zaświadczenie ZUS A1,
• potwierdzenie minimalnej stawki godzinowej (paski wynagrodzeń, MiLoG),
• wykaz dni wolnych lub urlopów (zapisy czasu pracy, indywidualna książeczka kontroli),
• kopia poświadczenia ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (kabotaż).

Jakie dokumenty muszą być przechowywane w siedzibie firmy?

Reszta dokumentów może znajdować się w firmie, a przewoźnik jest zobowiązany do ich przechowywania i prowadzenia przejrzystej dokumentacji firmowej.

Informacje o dokumentach, jakimi musi dysponować firma w razie kontroli, określone są w ustawie o transporcie drogowym. Podczas kontroli sprawdzane są także dokumenty potwierdzające dostęp do rynku transportowego oraz akta pracownicze.

Dokumenty, które należy przechowywać w firmie transportowej:

• Certyfikat Kompetencji Zawodowych,
• licencję i zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego,
• polisy OC pojazdów,
• spis samochodów używanych w transporcie,
• wydruki danych z tachografu i karty kierowcy,
• wykresówki,
• pliki danych z cyfrowego tachografu i karty kierowcy,
• inne dokumenty pozwalające zweryfikować czas pracy i rodzaj wykonywanych zadań,
• protokoły i dokumenty z wynikami kontroli w siedzibie firmy,
• dokumenty z kontroli drogowych.

Dokumenty powiązane z aktami pracowniczymi:

• umowy z kierowcami,
• zaświadczenia ukończenia kwalifikacji,
• zaświadczenia o ukończeniu szkoleń okresowych,
• wypisy ze świadectw,
• warunki wynagrodzenia,
• odpisy orzeczeń psychologicznych i lekarskich,
• zaświadczenia o braku zatrudnienia u innego pracodawcy,
• kserokopie praw jazdy.

Czy uprawnienia przewoźnika są wymagane przy przewozach busami?

Dotychczas przewoźnik wykonujący transport lekki wykorzystujący do przewozów pojazdy o DMC od 2,5 do 3,5 tony nie potrzebował zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika (w przypadku transportu krajowego) oraz licencji wspólnotowej (w przypadku transportu międzynarodowego i na terenie UE).

Zgodnie z zapisami zawartymi w Pakiecie Mobilności od 20 maja 2022 roku przedsiębiorców, wykorzystujących do pracy na europejskich trasach samochody o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, obejmie obowiązek spełnienia wymogów zawodu przewoźnika drogowego oraz uzyskania licencji wspólnotowej.

Zmiana przepisów nie dotyczy jednak przewozu osób, w tym przypadku nie będą wymagane żadne nowe dokumenty lub pozwolenia. Pod warunkiem że transport będzie odbywał się przy pomocy busa przewożącego nie więcej, niż 9 osób a DMC pojazdu nie przekroczy 3,5 tony.

Jakie rodzaje transportu drogowego może realizować przewoźnik?

Transport drogowy to przewóz towarów lub osób z punkt A do punktu B przez przewoźników drogowych. Odbywa się po drogach lądowych z wykorzystaniem floty pojazdów kołowych. Transportu drogowego używa się w większości operacji logistycznych, może służyć również w celu dowozu do innych gałęzi transportu.

Wyróżnia się następujące rodzaje transportu drogowego:

• regularny – publiczny przewóz osób wraz z bagażem przy zachowaniu przerw czasowych odbywający się na konkretnych trasach,
• regularny specjalny – niepubliczny przewóz drogowy określonej liczby osób,
• wahadłowy – wielokrotny przewóz zorganizowanych grup osób w obie strony,
• okazjonalny – specjalny rodzaj przewozu niebędący przewozem regularnym, regularnym specjalnym ani wahadłowym,
• kabotażowy – wykonywanie zarobkowego transportu pojazdem samochodowym, który posiada rejestrację za granicą lub przez przedsiębiorcę mającego siedzibę w innym kraju.

Transport drogowy można również podzielić na:

• dedykowany – przewóz przesyłek zajmujących całą przestrzeń ładunkową, dla jednego zleceniodawcy,
• drobnicowy – przewóz przesyłek pochodzących od różnych zleceniodawców, z jednego miejsca nadania, umożliwiający swobodne zarządzanie przestrzenią ładunkową,
• w doładowaniu – przewóz przesyłek pochodzących od zleceniodawców, z różnych miejsc nadania, możliwy, gdy w samochodzie dostępna jest wolna przestrzeń ładunkowa,
• bezpośredni – od nadawcy do odbiorcy bez przeładunku towarów i zmiany środka transportu,
• kombinowany – z wykorzystaniem więcej niż jednej gałęzi transportu,
• zarobkowy (firmy świadczące usługi transportu),
• niezarobkowy (przewóz na potrzeby własne).